صورت های مختلف تجارت فارغ از رویکرد و سیاستی که در پس آنها نهفته است در ویژگی های ذیل مشترکند:
- خریداران: افرادی که با استفاده از پول خود قصد خرید کالا و یا استفاده از خدمات را دارند.
- فروشندگان: افرادی که کالا و خدمات مورد نیاز خریداران را ارائه مینمایند.
- فروشندگان را میتوان در دو گروه عمده طبقه بندی نمود:
- خرده فروشان: کالا و خدمات را مستقیما در اختیار متقاضیان قرار میدهند.
- عمده فروشان: کالا و خدمات خود را در اختیار خرده فروشان و سایر موسسات تجاری قرار میدهند.
- فروشندگان را میتوان در دو گروه عمده طبقه بندی نمود:
- تولید کنندگان: افرادی که کالا و یا خدماتی را تولید مینمایند تا فروشندگان آنها را در اختیار خریداران قرار دهند.
- یک تولید کننده با توجه به ماهیت خود همواره یک فروشنده نیز خواهد بود.
- تولید کنندگان کالای تولیدی خود را به عمده فروشان و خرده فروشان و یا مستقیما به مصرف کنندگان می فروشند.
- تعریف تجارت الکترونیک: رسیدگی به فعالیت های تجاری شامل خرید، فروش یا مبادله محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتری و اینترنت است.
- زیرساخت‌های فنی:
- سیستم اتصال به اینترنت
- سخت افزار لازم برای تبادل اطلاعات
- نرم افزارهای کاربردی
- زیرساخت‌های مالی و بانکی: ایجاد زمینه لازم برای انجام پرداخت‌های مالی به صورت امن از طریق اینترنت.
- زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی: هنگامی که فرهنگ لازم در جامعه برای پیاده‌سازی تجارت الکترونیکی فراهم نشود، حتی با وجود تمام امکانات لازم، این امر محقق نخواهد شد.
- زیرساخت‌های انسانی: وجود نیروی انسانی آموزش دیده و متخصصین مورد نیاز برای اجرا و انجام امور مختلف تجارت الکترونیکی عامل اصلی موفقیت در کشورهای پیشرفته.
- زیرساخت‌های قانونی: امکان ایجاد قراردادهای ضمنی بدون حضور شرکتها به صورت مستقیم.
به طور کلی ۳ عامل مهم در تجارت الکترونیک نقش دارند: محصول، فرایندها و روش تحویل.
- اگر تمام ابعاد (محصول، فرایندها و روش تحویل) کاملا فیزیکی باشند، تجارت از نوع سنتی است.
- اگر هر ۳ این عوامل به شکل دیجیتال صورت بگیرند، کسب و کار کاملا در بستر تجارت الکترونیک شکل گرفته.
- اگر تنها یکی از عوامل فیزیکی باشد، نوع تجارت به شکل جزئی الکترونیک خواهد بود. به عنوان مثال، وب‌سایتی که محصولات فیزیکی به فروش می‌رساند.
- تجارت الکترونیکی ناخالص: اگر دست کم یکی از ابعاد تجارت الکترونیکی به صورت دیجیتال وجود داشته باشد.
- تجارت الکترونیکی خالص: اگر تمام ابعاد تجارت الکترونیکی به صورت دیجیتال انجام گیرد.
- مثال‌ها:
- ناخالص: خرید کامپیوتر از وب‌سایت DELL یا خرید کتاب از Amazon.
- خالص: خرید کتاب الکترونیکی از Amazon یا خرید محصولی نرم‌افزاری از سایت Buy.com.
- سازمان‌های سنتی (brick-and-mortar): سازمان‌های کاملا فیزیکی.
- سازمان‌های click-and-mortar یا click-and-brick: سازمان‌هایی که برخی فعالیت‌های تجارت الکترونیکی را انجام میدهند اما عمده فعالیت‌های خود را به صورت فیزیکی دنبال می‌کنند.
- سازمان‌های مجازی (pure-play): سازمان‌هایی که فقط در فعالیت‌های تجارت الکترونیکی شرکت دارند.
- سیستم‌های اطلاعاتی بین سازمانی (IOS): سیستم‌هایی هستند که در آنها پردازش معاملات و تبادل اطلاعات بین دو یا چند سازمان صورت می‌گیرد.
- سیستم‌های اطلاعاتی درون سازمانی (Intra business EC): سیستم‌هایی هستند که درون یک سازمان فعالیت‌های تجارت الکترونیکی را انجام میدهند.
طبقه بندی تجارت الکترونیکی با توجه به ماهیت تبادلات
| شرکت کننده در تراکنش (Partners) | Customer (مشتری) | Business (بنگاه) | Government (دولت) |
|---|---|---|---|
| Customer (مشتری) | C2C | C2B | C2G |
| Business (بنگاه) | B2C | B2B | B2G |
| Government (دولت) | G2C | G2B | G2G |
جدول مدل‌های تجارت الکترونیکی
- تجارت مشارکتی، به فعالیت‌ها و ارتباطات آنلاینی اشاره دارد که توسط طرف‌هایی که برای رسیدن به هدف مشترک تلاش می‌کنند انجام می‌شود.
- به عنوان مثال، شرکای تجاری ممکن است یک محصول جدید را با هم طراحی کنند.
- منظور از آموزش الکترونیکی، یادگیری یا آموزشی رسمی است که به صورت online ارائه می‌شود.
- از این نوع آموزش بیشتر در سازمان‌ها برای آموزش کارمندان استفاده می‌شود.
- ضمناً میتوان از آن در دانشگاه‌های مجازی نیز بهره گرفت.
مزایا برای مشتریان | مزایا برای سازمان‌ها | مزایا برای جامعه
| 1. دسترسی جهانی | 10. ارائه اطلاعات به‌هنگام از طریق شرکت |
| 2. کاهش هزینه‌ها | 11. عدم نیاز به مجوزهای کسب و کار و پرداخت هزینه‌های مربوطه |
| 3. بهبود زنجیره تامین | 12. تخصصی‌سازی فروشندگان |
| 4. شخصی‌سازی | 13. افزایش شهرت شرکت |
| 5. افزایش ساعت کار | 14. بهبود خدمت به مشتری |
| 6. مدل‌های کسب و کار جدید | 15. سهولت در یافتن شرکای تجاری جدید |
| 7. افزایش سرعت عرضه به بازار | 16. ساده‌شدن فرایندها |
| 8. هزینه‌های پایین‌تر برقراری ارتباط | 17. افزایش سودمندی |
| 9. خرید کارآمد بهبود روابط با مشتری | 18. کاهش کار کاغذی |
| 1. حضور در همه جا | 7. استانداردهای بالاتر زندگی |
| 2. محصولات و خدمات بیشتر | 8. شرکت در مزایده‌ها |
| 3. محصولات و خدمات سفارشی | 9. ارسال بلادرنگ |
| 4. محصولات و خدمات با قیمت ارزان‌تر | 10. افزایش امید به زندگی برای فقرا |
| 5. عدم وجود مالیات فروش | 11. انجمن‌های الکترونیکی |
| 6. رفاه اجتماعی | 12. دسترسی به اطلاعات عمومی |
- رفاه اجتماعی
- استانداردهای بالاتر زندگی
- امنیت ملی
- دسترسی به خدمات عمومی
محدودیت‌های تجارت الکترونیکی را میتوان به دو دسته تکنولوژیکی و غیر تکنولوژیکی دسته‌بندی کرد.
محدودیت‌های تکنولوژیکی
- فقدان استانداردهای جهانی برای تعیین کیفیت، امنیت و قابلیت اطمینان.
- پهنای باند مخابراتی به خصوص برای M-COMMERCE ناکارآمد است.
- ابزارهای توسعه نرم‌افزار هنوز در حال تغییر هستند.
- دسترسی به اینترنت همچنان گران و یا دارای دشواری است.
- یکپارچه‌سازی اینترنت و نرم‌افزار تجارت الکترونیکی با برخی از برنامه‌های کاربردی و پایگاه‌های داده موجود بسیار مشکل است.
- علاوه بر سرورهای شبکه به سرورهای خاص وب نیز نیاز است که باعث افزایش هزینه‌های تجارت الکترونیکی می‌شوند.
محدودیت‌های غیر تکنولوژیکی
- نگرانی‌های امنیتی و حریم شخصی مشتریان را از خرید باز می‌دارد.
- عدم اطمینان به تجارت الکترونیکی و فروشندگان ناآشنا مانع از خرید می‌شود.
- مسائل حقوقی و دولتی فراوانی از جمله پرداخت مالیات هنوز به طور کامل حل نشده است.
- قوانین دولتی ملی و بین‌المللی گاهی اوقات تداخل ایجاد می‌کنند.
- برخی مشتریان ترجیح میدهند محصول مورد نظر خود را از نزدیک دیده و آن را لمس کنند. ضمناً مشتریانی هستند که راضی کردن آنها به خرید از فروشگاه‌های مجازی به جای فروشگاه‌های فیزیکی دشوار است.
- کلاهبرداری آنلاین رو به افزایش است.
- تجارت الکترونیکی: به فرآیند خرید، فروش، انتقال یا تبادل محصولات، خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری از جمله اینترنت گفته می‌شود. این مفهوم را میتوان از دیدگاه‌های ارتباطات، تجارت، فرآیندهای کسب و کار، خدمات، آموزش، مشارکت و اجتماعی تعریف کرد.
- کسب و کار الکترونیکی: تعریف وسیع‌تری از تجارت الکترونیکی است که نه تنها خرید و فروش کالا و خدمات، بلکه خدمات‌رسانی به مشتریان، همکاری با شرکای تجاری، برگزاری دوره‌های آموزشی الکترونیکی و انعقاد قراردادهای همکاری الکترونیکی در درون سازمان را نیز شامل می‌شود.
بر اساس این اسلایدها، بازاریابی از دیدگاه‌های مختلفی تعریف شده است:
- انجمن بازاریابی آمریکا: بازاریابی را فرآیند برنامه‌ریزی و اجرای مفهوم، قیمت‌گذاری، ترویج و توزیع ایده‌ها، کالاها و خدمات برای ایجاد مبادلاتی که اهداف فردی و سازمانی را برآورده می‌کند، تعریف می‌کند.
- موسسه بازاریابی چارترد: بازاریابی را فرآیند مدیریتی می‌داند که نیازهای مشتری را شناسایی، پیش‌بینی و به طور سودآور برآورده می‌سازد.
- ادکاک و همکاران: آن را به صورت "محصول مناسب، در مکان مناسب، در زمان مناسب و با قیمت مناسب" توصیف می‌کنند.
- کاتلر (۱۹۸۰): بازاریابی را فعالیت انسانی برای برآوردن نیازها و خواسته‌ها از طریق فرآیند مبادله می‌داند.
- کاتلر (۱۹۹۱): آن را به عنوان یک فرآیند اجتماعی و مدیریتی تعریف می‌کند که افراد و گروه‌ها از طریق ایجاد، عرضه و تبادل محصولات با ارزش با دیگران، نیازها و خواسته‌های خود را به دست می‌آورند.
آمیخته بازاریابی شامل مجموعه‌ای از ابزارهای قابل کنترل است که شرکت برای تولید پاسخ مورد نظر خود در بازار هدف، آنها را با هم ترکیب می‌کند. این مدل در ابتدا با عنوان 4P شناخته می‌شد، اما بعداً گسترش یافت:
- 5P: این مدل شامل محصول (Product)، قیمت (Price)، مکان (Place)، ترویج (Promotion) و مردم (People) است.
- 7P: در این مدل دو عنصر دیگر به موارد قبلی اضافه می‌شود: فرآیند (Process) و شواهد فیزیکی (Physical Evidence).
این فرآیند به عنوان یک چرخه برای مدیریت فعالیت‌های بازاریابی تعریف شده است و شامل مراحل زیر می‌باشد:
- تجزیه و تحلیل/ممیزی: مشخص کردن وضعیت فعلی.
- اهداف: تعیین جایگاهی که می‌خواهیم به آن برسیم.
- استراتژی‌ها: انتخاب بهترین راه برای رسیدن به اهداف.
- تاکتیک‌ها: چگونگی رسیدن به مقصد.
- پیاده‌سازی: اجرای برنامه‌ها.
- کنترل: اطمینان از رسیدن به اهداف تعیین شده.